Onze laatste dag is aangebroken… Jeetje, wat is de tijd snel gegaan. We ontbijten nog één keer uitgebreid, en hup — weer in de benen.

Vandaag staan de alternatieve wijken op het programma: Prenzlauer Berg, Friedrichshain en natuurlijk Kreuzberg.

We trappen af bij Markthalle Neun. In het hart van Kreuzberg vind je deze markthal vol ambacht en smaken uit keukens van over de hele wereld. De bakker, de slager, de kaasmaker… allemaal met liefde voor hun vak. Hier draait het om aandacht: voor vakmanschap, duurzaamheid en eerlijke, regionale producten.

Zodra je binnenstapt, word je overvallen door geur: versgebakken brood, versgemalen koffiebonen en kruiden waarvan je meteen gaat watertanden. Het doet ons denken aan de Noordermarkt in Amsterdam, maar dan met een rauwer randje… op z’n Berlijns, zou je kunnen zeggen.

We trakteren onszelf op iets lekkers voor de lunch. En het wordt geheel vegan — zo is onze huisvriendin Marieke toch een beetje mee op pad.

---

Berlin on Bike
Als we voldaan zijn, gaan we richting Berlin on Bike — een organisatie die ook fietstours met Nederlandse gidsen aanbiedt. En van alle opties kiezen wij natuurlijk de ‘Berlijn Alternatief’ fietstour.

Onze gids voor vandaag heet Boukje. Oorspronkelijk komt ze uit Delft, maar sinds 1991 woont ze in Berlijn. Ze is inmiddels een paar keer verhuisd, maar altijd binnen haar geliefde Kreuzberg gebleven.

Voordat we op pad gaan, neemt ze eerst een paar spelregels met ons door. Ook vraagt ze of er iemand vrijwillig achteraan wil fietsen om de groep in de gaten te houden — met oranje hesje, uiteraard.

Adriaan voelt zich meteen geroepen. Vol trots trekt hij het feloranje verkeershesje aan, dat verrassend goed matcht met zijn oranje Mercedes-pet. Hoe herkenbaarder dan dit wil je het hebben?

We starten de tour in Prenzlauer Berg, een voormalige arbeiderswijk die ooit het hart vormde van de DDR-oppositie. Nu is het een charmante en welvarende buurt, vol gezellige cafés, hippe straten en leuke boetiekjes.
Maar ook met nieuwe gated communities zoals Prenzlauer Garten, met huizen die veel te duur zijn voor de meeste Berlijners. Volgens sommigen past dit soort luxe helemaal niet in het straatbeeld van de stad.

Onderweg vertelt Boukje hoe mensen hier in de 19e eeuw leefden — en hoe dat op sommige plekken nog altijd te zien is. Ze wijst op de blokkerige bouwstijl van toen: lange gevels aan de straat, met daarachter een doolhof van binnenplaatsen, trappenhuizen en kleine appartementen. Wat van buiten één groot gebouw lijkt, blijkt in werkelijkheid een verborgen dorp.

Om het visueel te maken, zoekt Boukje een woonblok op waarvan de poort openstaat. We komen op een stil binnenplein, omringd door muren vol kleine ramen. De woningen zijn klein en eenvoudig — gebouwd om zoveel mogelijk mensen op een klein stuk grond te laten wonen.

De stad moest in korte tijd enorm groeien. En dat gebeurde ook: in vijftig jaar tijd schoot het inwonersaantal omhoog van 500.000 naar 2 miljoen.

We vervolgen de tour via het Volkspark Friedrichshain en fietsen zo de wijk Friedrichshain in — een levendige buurt die zijn naam dankt aan dit groene stadspark. Wat meteen opvalt: het is druk in het park. Mensen wandelen, liggen in het gras, picknicken, sporten…
Volgens mij goed verklaarbaar: veel woningen hier hebben geen tuin of balkon. Dus zodra de zon zich laat zien, trekken mensen massaal naar buiten.

We fietsen via de Karl-Marx-Allee — een echte boulevard van het communisme, voorheen bekend als de Stalinallee — richting de Holzmarkt 25. Daar krijgen we even pauze en mogen we een kwartier los lopen.

De Holzmarkt 25 doet ons denken aan De Ceuvel in Amsterdam. De sfeer is vrij en artistiek; het voelt een beetje als een klein festival. Je loopt over houten vlonders, ziet gekleurde lampjes, kunst aan muren en foodtrucks.
Het is een plek die typisch Berlijns aanvoelt: rauw, ontspannen, creatief — en niet strakgetrokken door regels.

Na een korte pauze stappen we weer op. We fietsen verder — van festivalachtig naar rauw historisch: de East Side Gallery, oftewel de Berlijnse Muur.

Oké… wat er nog van over is.
Sinds 1990 is dit stuk muur omgetoverd tot een openluchtkunstgalerij — vandaar de naam East Side Gallery.

Adriaan wilde natuurlijk dé broederkus en de Trabant op de foto zetten. Dit zijn de twee bekendste iconen van de East Side Gallery. Check!

We fietsen verder over de Oberbaumbrücke, Berlijns mooiste brug, die ooit een grensovergang vormde tussen Oost- en West-Berlijn.

Dan komen we door Kotti, waar Boukje ons vertelt dat Berlijn — na Istanbul — de grootste Turkse gemeenschap ter wereld heeft. Dit deel van Kreuzberg wordt dan ook wel Klein Istanbulgenoemd.
Wat ons verrast: Boukje vertelt ook dat er hier een levendige gaycommunity is, waaronder veel Arabische mannen. En juist deze culturen en identiteiten lijken hier opvallend goed samen te gaan.

Vol passie weet Boukje vier uur lang te vullen met verhalen over geschiedenis, politiek en cultuur, waar we aandachtig naar luisteren. Erg interessant!
En dan, tussen neus en lippen door, vertelt ze dat ze eigenlijk lerares is. Ai… Adriaan!

Maar gelukkig bleken Boukje en Adriaan een goede combinatie. “Kijk, zó kan het ook,” zegt hij op de terugweg. “Geen juf-gehalte!”
Vandaag was hij de braafste jongen van de klas, en stond hij telkens met zijn neus vooraan.

Behalve als we gingen fietsen… dan nam hij zijn vrijwilligersrol serieus en fietste hij netjes achteraan.
Met een zere bips rijden we door Mitte terug naar de thuishaven van Berlin on Bike — met een hoofd vol nieuwe indrukken en genoeg om over na te denken.

We praten nog even na met Boukje en nemen afscheid.
Bedankt… we hebben onwijs genoten van deze tour Boukje!!

We sluiten onze dag af met sushi bij Ha-an in de gezellige Kastanienallee. Sushi waar je u tegen zegt — en terwijl we onze stokjes neerleggen, blikken we terug.

Berlijn heeft ons verrast.
Zoals we al eerder zeiden: het is een mozaïek. Maar nu we erdoorheen gefietst, gelopen, geproefd en geluisterd hebben, begrijpen we beter waarom het zo voelt.

Een stad met historie.
Vol sporen van pijn, protest en opstand — tegelijkertijd ook vol kleur, vrijheid en rauwe schoonheid.

Van keurig geordende arbeidersblokken tot straatkunst. Van broederkus tot foodtrucks.

Wat blijft hangen?
De geschiedenis die je overal voelt.
De Berlijnse eigenwijsheid.
De vrije geest.
De sfeer die niet perfect wil zijn — en daar juist kracht uit haalt.

Berlijn leeft. En laat leven.
En dat maakt het een stad die je niet zomaar bezoekt, maar beleeft.

This is Berlin, darling.
Bis nächsten Mal.